Sabahın erken saatlerinde Karadeniz’in üzerinde gri bir sis vardı. Dalgaların sesiyle karışan martı çığlıkları, bir hikâyenin başlaması için mükemmel bir fon oluşturuyordu. Bu hikâye sadece balıkçıların değil, hamsinin izini süren bir kadının ve bir adamın hikâyesiydi…
Hamsi En Çok Hangi İlde Çıkar? Bir Denizin Kalbinden Hikâye
Fatma, Trabzon’un Çarşıbaşı ilçesinde doğmuştu. Babası yıllarca denizlerde hamsi avlayan bir balıkçıydı. O, çocukken babasının teknesinin adını bile ezbere bilirdi: Umut Yıldızı.
Bir gün, üniversiteden gelen araştırmacı bir grup köylerine geldi. Aralarında Murat adında genç bir deniz biyoloğu vardı. Hamsinin göç yollarını haritalandırmak için Karadeniz kıyılarını geziyordu. Fatma ile Murat’ın yolları o sabah limanda kesişti. Murat’ın elinde veriler, tablolar ve grafikler vardı; Fatma’nın elinde ise babasından kalan deniz kokulu hikâyeler…
Veriler Ne Diyor, Deniz Ne Anlatıyor?
Murat rakamlarla konuşuyordu.
“Bak Fatma,” dedi, “TÜİK’in 2024 verilerine göre Türkiye’de en çok hamsi Ordu ve Trabzon açıklarında çıkarılıyor. Özellikle Aralık ile Şubat ayları arasında, bu bölgelerdeki av oranı toplam hamsi üretiminin yüzde 60’ını oluşturuyor.”
Fatma gülümsedi.
“Benim babam derdi ki, hamsi nerede huzur bulursa orada çoğalır. Demek ki deniz hâlâ Trabzon’u seviyor,” dedi.
Murat, defterine not aldı. Onun için hamsi bir veri, bir grafik eğrisiydi. Ama Fatma için hamsi, çocukluğunun kokusu, sabahın ilk çayıyla birlikte duyulan ağ sesi, babasının yorgun ama gururlu yüzüydü.
Trabzon’un Hamsisi: Rakamların Ötesinde Bir Hikâye
Hamsi, Karadeniz’deki ilden ile göç eder ama en zengin hamsi yatakları Trabzon, Ordu ve Rize açıklarında bulunur. Bunun sebebi, bölgedeki deniz akıntılarının ve plankton yoğunluğunun hamsi için ideal yaşam koşulları sunmasıdır.
FAO verilerine göre, Karadeniz’de yakalanan her üç hamsiden biri Trabzon kıyılarında avlanıyor. Bu yüzden Trabzon halkı hamsiyi “denizin altın çocuğu” olarak bilir.
Fatma ve Murat, sabahları limana birlikte gitmeye başladılar. Murat verilerini toplarken, Fatma ona hamsinin davranışlarını gözlemlerken nelere dikkat etmesi gerektiğini öğretiyordu.
“Bak, eğer martılar bu kadar alçaktan uçuyorsa, bil ki sürü yüzeye çıkmıştır,” derdi Fatma.
Murat o an anladı: Bilim denizi anlamaya çalışır, ama deniz önce hissedilmek ister.
Kadınların Empatisi, Erkeklerin Stratejisi
Murat her sabah denize açılmadan önce plan yapardı. Haritalar, derinlik ölçümleri, ısı analizleri… Her şey hesaplıydı.
Fatma ise dalgaların yönünü, rüzgârın kokusunu, suyun rengini izlerdi.
“Deniz plan tanımaz Murat,” dedi bir sabah, “bazen o seni sınar, bazen de sana yol gösterir.”
Ve gerçekten de bir sabah Murat’ın planladığı bölgede balık yoktu. Fatma, teknenin yönünü biraz batıya çevirmesini önerdi.
“Baba hep derdi, eğer deniz sessizse hamsi konuşuyordur.”
O an teknedeki sonar cihazı hareketlenmeye başladı. Hamsi sürüsü, tam da Fatma’nın söylediği yerdeydi. Murat şaşkınlıkla baktı, sonra içten bir kahkaha attı:
“Bilim bazen sezgiyi kıskanırmış,” dedi.
Hamsi, Bir İl Değil Bir Ruh Halidir
Günler geçtikçe ikili arasında güçlü bir dostluk oluştu. Fatma, Murat’a denizin diliyle konuşmayı öğretti; Murat da ona rakamların ardındaki hikâyeyi gösterdi.
Sonunda araştırma tamamlandığında rapora şu cümleyi birlikte yazdılar:
“Türkiye’de hamsi en çok Trabzon açıklarında çıkar, ama en çok Karadeniz’in kalbinde yaşar.”
O cümle, iki farklı dünyanın ortak şarkısı gibiydi. Fatma için hamsi, babasının mirasıydı. Murat için, doğayı anlamanın en insani yoluydu.
Ve o gün, denizin ortasında, ikisi de şunu anladı: Bazı gerçekler istatistiklerle değil, kalple ölçülür.
Son Söz: Senin Hikâyen Nerede Başlıyor?
Trabzon’un dalgaları hâlâ hamsinin sesini taşır. Ama belki senin çocukluğunda da bir hamsi kokusu vardır; bir sahil, bir hikâye, bir anı…
Sence hamsi sadece Trabzon’un mu, yoksa hepimizin mi mirası?
Yorumlarda kendi hamsi hikâyeni paylaş — çünkü bu küçük balığın her sofrada, her kalpte ayrı bir yeri var.